دستورالعمل طراحي فضاي پناه دهي و مكان پناه گيري

( تاريخ اجرا: 01 / 07 / 99)

 

1 – كليات:

فضاي پناه دهي در برابر آتشسوزي، بر اساس آئيننامه مبحث سوم مقررات ملي ساختمان؛ فضائي است كه در مقابل حريق به ميزان  مشخص مقاومت مينمايد و بهمنظور پناه گرفتن موقت افراد تا رسيدن نيروهاي نجات و يا موقعيت مناسب براي خروج از ساختمان  آتشگرفته، استفاده ميشود. همچنين مكان پناه گرفتن، فضائي از ساختمان است كه افرادي كه قادر به استفاده از پلهها در هنگام تخليه  اضطراري هستند، ميتوانند تا رسيدن كمك يا دستورالعملهاي لازم در آنجا منتظر بمانند.

 

-2 تعاريف:

2-1 فضاي پناه دهي:

نام اين فضا برگرفته از مفاهيم Area Refuge و ياrefuge of Area است كه در استانداردهاي جهاني آتشسوزي، بدانها اشارهشده است. واژهRefuge به معناي پناهنده و يا مهاجر در لغتنامههاي متداول ملي معني شده است، همچنين واژه Area به معناي حوزه و  محدودهاي مشخص و داراي چارچوب در فضاي انسانساخت در لغتنامه آكسفورد مورد توضيح قرارگرفته است. در مبحث سوم مقررات

ملي ساختمان دو كليدواژه“ فضاي پناه دهي“ و“مكان پناه گيري”ترجمه مابه ازاي مفهوم مذكور در نظر گرفتهشدهاند.  از ديدگاه استاندارد IBC، فضايي بانام Area Refuge ، بخشي از كالبد بنا تعريف ميشود كه از پيش بهمنظور محافظت افراد در برابر  خطرات حريق براي مدتزماني مشخص و محدود،طراحيشده است. از ديدگاه استاندارد NFPA ، فضا و مكان پناه گيري، حوزهاي از  كالبد بنا است كه متصرفين حاضر در بنا به علت فقدان توان تخليه فوري تراز طبقه از طريق پلكانهاي در نظر گرفتهشده در ساختمان،

بهمنظور پناه گيري در برابر خطرات آتشسوزي تا فراهم شدن فرصت تخليه و يا رسيدن نيروهاي امدادي، از آن استفاده ميكنند.  2-2 ازاينپس در ويرايش اين دستورالعمل”پلكان خروج استاندارد و مدنظر سازمان آتشنشاني و خدمات ايمني شهرداري تهران” در  اختصار بانام”پلكان” خوانده ميشود.

2-3 فضاي پناه دهي معلولين:

فضاي پناه دهي معلولين، محدوده فضايي از ساختمان درراههاي خروج است و بهمنظورجانمايييك يا چند نفر از كاربران يك ساختمان  كهبهواسطه نقص فيزيولوژيكي و معلوليت حركتي در اندام خود، امكان خروج از ساختمان از طريق پلكان را در زمان حريق  ندارند،مورداستفاده قرار ميگيرد.

2-4 فضاي پناه گرفتن خروج افقي:

فضاي پناه گرفتن خروج افقي بايد مكاني در همان ساختمان،يا در فضاهاي عمومي تصرفشده باشد و براي جاي دادن بار تصرف اصلي  فضاي پناه گرفتن بهاضافه بار تصرف برآورد شده متعلق به منطقه حريق مجاور (سمت ديگر خروج افقي)، كافي باشد. بار تصرف مورد  انتظار از منطقه حريق مجاور، بر اساس ظرفيت درهاي خروج افقي كه به فضاي پناه گرفتن باز ميشوند، برآورد ميگردد.

-3 الزامات كلي در خصوص فضاي پناه دهي معلولين:

3-1 كليه طبقاتي كه بهصورت قانوني امكان حضور معلول در آنان وجود دارد، نيازمند تأمين فضاي پناه دهي معلولين درراههاي خروج  قابلدسترس ساختمان ميباشند.

3-2 جانمايي فضاي پناه دهي معلولين در موارد زير الزامي نيست:

 درراه پلههاي خروج مجاز، كه بهعنوان بخشي از راه خروج قابلدسترس محسوب ميشوند، به شرطي كه سرتاسر ساختمان به شبكه  بارنده خودكار تائيد شده مجهز باشد.

 در تصرفهاي مسكوني گروه م- 2

3-3 درراههاي خروج قابلدسترس، فضاي پناه دهي معلولين بايد بهاندازهاي باشد كه بتوان به ازاي حداكثر هر 200 نفر از متصرفان  ساختمان و يا بخشي از ساختمان كه مربوط به آن فضاي پناه گرفتن است، فضاي لازم براي استقرار يك صندلي چرخدار با ابعاد خالص  80 در 120 سانتيمتر در آن تأمين كرد.

3-4 در فضاي پناه دهي معلولين، دسترسي به هريك از فضاهاي موردنظر براي صندلي چرخدار نبايد توسط بيش از يك فضاي استقرار  صندلي چرخدار، مسدود گردد.

3-5 بر روي در فضاي پناه دهي معلولين، بايد علائم لمسي براي نابينايان مطابق با ضوابط شهرسازي و معماري براي افراد معلول جسمي  و حركتي، نصب گردد.

3-6 فضاي پناه دهي معلولين، ميتواند درون باكس پلكان جانمائي شود. در غير اين صورت بايد فضاي پناه دهي معلولين در مسير  دسترس خروج يك تراز طبقه بهگونهاي جانمائي گردد كه عرض مسير قانوني تخليه خروج مشخص در مبحث سوم مقررات ملي ساختمان  را كاهش ندهد.

3-7 جانمايي فضاي پناه دهي معلولين در پلكان مطابق با شكل ،1 نبايد مانع حركت و يا چرخش جمعيت در حال خروج اضطراري از  پلكان شود.

شكل شماره :1 نمايش فضاي پناه دهي در برابر آتشسوزي براي معلولين در پلكان

3-8 فضاي پناه دهي معلولين بايد مجهز به سامانه مخابراتي دوطرفه باشد، بهگونهاي كه امكان ارتباط و اعلام حضور معلول در فضاي پناه  دهي معلولين وجود داشته باشد.

3-9 امكان ورود و گردش صحيح ويلچر در فضاي پناه دهي معلولين، بايد بدون كمك ديگران براي معلولين فراهم باشد.  3-10 پلكانها در تراز طبقهاي كه جانمايي فضاي پناه دهي معلولين در آنها قرار دارد، بايدبهواسطه تابلوي ويژه در خصوص طراحي اين  فضا در پلكان مشخص گردند.(حداقل ابعاد و متون اين تابلو بايد مطابق با ضوابط مبحث بيستم مقررات ملي ساختمان باشد.)   شكل شماره :2 نمونه تابلو جانمايي فضاي پناه دهي شده در كنار در پلكان

3-11 كف فضاي جانمايي شده در پلكان خروج بهمنظور پناه دهي معلولين بايد به رنگ سبز متمايز شود، همچنين با علائم مخصوص  گرافيكي، از ساير فضاهاي پلكان مجزا شود تا تداخلي با مسير حركتي پيدا نكند بهگونهاي كه خوانايي فضا بهمنظور پناه گيري معلولين  حداكثري شود.

3-12 جانمايي”صندلي تخليه اضطراري” ويژه تخليه معلولين حاضر در فضاي پناه دهي در تراز طبقهاي كه فضاي پناه دهي در داخل  باكس پلكان وجود دارد، الزامي است.

شكل شماره :3 تابلو جانمايي صندلي تخليه اضطراري در فضاي پناه دهي

شكل شماره :4 نمونه صندلي “تخليه اضطراري معلولين”

3-13 نصب دستورالعمل راهنماي معلولين در فضاي پناه دهي الزامي است.

 

-4 الزامات كلي در خصوص فضاي پناه گرفتن خروج افقي:

4-1 مساحت خالص كف فضاهاي پناه گرفتن خروج افقي، بايد برابر 0/28 مترمربع به ازاي هر متصرف كه در آن جايداده ميشود، محاسبه گردد. فضاهاي پلكانها، آسانسورها و ديگر شفتها و يا حياط ها، در اين محاسبه منظور نميشوند.  4-2 درتصرفهاي (د2-) و (د- 3)، سطح خالص كف به ازاي هر متصرف بايد به شرح زير تدوين شود:

الف) براي تصرفهاي گروه (د3-)، برابر 0/6 مترمربع به ازاي هر متصرف.

ب)براي تصرفهاي (د- 2)، برابر با 1/5 مترمربع به ازاي هر بيمار كه براي جابجايي به كمك نياز دارد.

ج)در گروه (د2-)، برابر با 3/0 مترمربع به ازاي هر بيمار كه جابجايي وي بايد با تخت صورت گيرد.

مساحت فضاي پناه دهي خروج افقي در برابر آتشسوزي براي هر تراز طبقه (بهجز درماني)=بارتصرف تراز طبقه*ضريب 0/28

شكل شماره شش: محسوب شدن فضاي B بهعنوان پناه گيري در برابر خطرات آتشسوزي براي فضاي A و بلعكس

4-3 تصرفات درماني نيازمندتأمين حداقل يك خروج افقي در تمامي طبقات خود بهجز تراز تخليه خروج هستند.

4-4 تصرفات مسكوني(م)، درصورتيكه فاصله بين در هر واحد تا نزديكترين پلكان، از 30 متر تجاوز نمايد، نيازمند تأمين يك خروج  افقي در تراز طبقهحائز شرط است.

شكل شماره هفت: نمايش يك نمونه فضاي پناه گرفتن خروج افقي در ساختمانهاي مسكوني ( تمامي مساحت حوزه حريق   “الف”بهعنوان فضاي پناه گيري خروج افقي براي حوزه حريق”ب”محسوب ميگردد و بلعكس)

4-5حداكثرطول مسير پيمايش از دورترين نقطه تراز يك طبقه تصرفات درماني تا درگاه ورودي فضاي پناه گرفتن خروج افقي نبايد

بيش از حداكثر طول مسافت پيمايش مندرج در جدول -3 ،1-2-3-6 مبحث سوم مقررات ملي ساختمان، ويرايش 1395 باشد.  4-6شرايططراحي فضاي پناه گرفتن خروج افقي بايد با شرايط جداسازي خروج افقي مندرج دربند -3 -6 7-19-3-3 از مبحث سوم  مقررات ملي ساختمان، ويرايش سال 1395 مطابقت داشته باشد.

4-7 فضاي پناه گرفتن خروج افقي، بايد مطابق با بخش -3 -8 5 از مبحث سوم مقررات ملي ساختمان طراحي گردد، همچنين

جدارههايتشكيلدهنده اين فضا بايد حداقل مقاومتي به ميزان 2 ساعت در برابر آتشسوزي داشته باشند. بازشوي خروج افقي نيز بايد

مطابق با بخش -3 -8 11 از همان مبحث محافظت گردد و از نوع خود بسته شو يا خودكار بسته شوي متصل به سيستم كشف دود تائيد

شده شوند.

4-8 فضاي پناه گرفتن خروج افقي بايد به واسطه تابلوهاي راهنما در يك ساختمان براي متصرفين مشخص شود.

شكل شماره هشت: تابلو مكان پناه گيري

4-9 فضاي پناه گرفتن خروج افقي بايدحداقل به يك دستگاه پلكان دسترسي مستقيم داشته باشد.  4-10ضوابط روشنايي علائم،شدت روشنايي علائم، گرافيك علائم در فضاي پناه گرفتن خروج افقي، بايد بر اساس مندرجات مبحث سوم

مقررات ملي ساختمان در نظر گرفته شود.

4-11جانمائي هيچيك از داكت هاي برقي، تأسيساتي و متفرقه و همچنين هيچگونه شفت افقي و يا عمودي در فضاي پناه گرفتن خروج  افقي بدون حوزهبندي حريق فضاي مذكور بهوسيله، دمپر، ديواره مقاوم در برابر حريق و … مطابق با ضوابط مبحث سوم مقررات ملي

ساختمان مجاز نيست.

4-12 شفتهاي ارتباطي نظير آسانسور درصورتيكه در داخل فضاي پناه گرفتن خروج افقي جانمائي شوند بايد داراي شفت فشار مثبت  درون چاه خود باشند.

15-13 در نظر گرفتن سامانه روشنايي اضطراري در زمان حريق و قطع برق با استفاده از مولد برق ثانويه(ديزل ژنراتور)الزامي است. 4-14 حداقل عرض در ورود به فضاي پناه گرفتن خروج افقي بايد بهصورت مفيد 80 سانتيمتر و حداكثر نيروي فشاري براي باز كردن  آن 133 نيوتن باشد بهگونهاي كه تمامي افراد متصرف ساختمان،ازجمله كهنسالان و بارداران قادر به گشودن در ورود به فضاي پناه  گرفتن خروج افقي بدون نياز به اخذ كمك از ديگران باشند.

4-15 امكان گردش و جاگيري برانكارد و ويلچر به درون فضاي پناه گرفتن خروج افقي بايدوجود داشته باشد.( تأمين حداقل عرض  مفيد120-سانتيمتر، براي راهروهاي ارتباطي مشاعات، درون يك فضاي پناه گرفتن خروج افقي الزامي است.)

جدول راهنما:

جدول شماره :1 چكيده الزامات آئيننامه طراحي و اجراي فضاي پناه دهي و مكان پناه گيري

فضاي پناه دهي معلولين فضاي پناه گرفتن خروج افقي

توضيحات

فاقد شبكه تصرفات

مجهز به شبكه

بارنده تمام بنا

در صورتي كه فاصله بين در هر واحد

بارنده تمام بنا

مجهز به شبكه  بارنده تمام بنا

فاقد شبكه

بارنده تمام بنا

مسكوني تا نزديك ترين پلكان،از 30 متر  تجاوز نمايد،ساختمان نيازمند تامين يك  خروج افقي در تراز طبقه حائز شرط است.  تصرفات درماني،تحت هر شرايطي نيازمند

تامين حداقل يك فضاي پناه گرفتن خروج  افقي هستند.

_

مسكوني(م) خير خير بله*/توضيحات بله*/توضيحات

درماني/مراقبتي(د) خير بله*/توضيحات بله بله*/توضيحات

ساير كاربري ها خير خير بله خير

مثال: تصرف درماني مجهز به شبكه بارنده نيازي به تأمين فضاي پناه دهي معلولين ندارد. منابع:

.1 مبحث سوم مقررات ملي ساختمان ويرايش 1395

.2 استاندارد NFPA كد -101ويرايش سال 2018

.3 استاندارد IBC

 

 

تمامي ساختمانهايي كه پيشازتاريخ /01 07 / ،99 مطابق با ضوابط ملاك عمل پيش از اين آئين نامه، ملزم به اجراي” فضاي امن” شدهاند. در صورت درخواست كتبي مالك، ميتوانند ساختمان خود را با شرايط جديد مندرج در اين آئيننامه طراحي و در صورت تائيد  سازمان آتشنشاني و خدمات ايمني شهرداري تهران،اقدام به اجراي آن نمايند.

 

دانلود pdf مقاله : Fazaye-panahdehi-99.7.9