************************************************
چكيده ضوابط آشكارساز مونواكسيد كربن در محيط هاي مسكوني در سال 1395 توسط معاونت پيشگيري و حفاظت از حريق برای استفاده شرکت ها و مهندسان مشاوره آتش نشانی نشر گردید و هدف آن ایجاد دیدگاه کلی در مورد ضوابط نصب دتکتور های مونواکسید کربن یا همان آشکارساز های مونواکشید کربن در ساختمان ها می باشد.
مونواکسید کربن چیست ؟
گاز مونواکسید کربن، یک گاز سمی بی رنگ و بدون بو است که تشخیص انتشار آن در محیط بسیار سخت است. این گاز از بد سوختن موادی مانند گاز شهری تولید می شود و عامل بسیاری از حوادث ناشی از بخاری ها و آبگرمکن های خانگی که غیر استاندارد هستند و یا به طور غیر استاندارد نصب شده اند، می باشد.
از این رو شناسایی انتشار این گاز در محیط مساله مرگ و زندگی بوده و اهمیت بسیار زیادی دارد. هرچند اولین اقدام پیشگیرانه در مقابل مسمومیت گاز مونواکسید کربن، نصب مناسب و سرویس دوره ای وسایل گازسوز خانگی می باشد اما نصب آشکارساز مونواکسیدکربن نیز می تواند در مواقع ضرورت به نجات جان انسان ها بینجامد. زیرا این گاز سمی به حدی خطرناک است که می تواند باعث کاهش هوشیاری و احساس خواب آلودگی در افراد شود.
گاز شهری هم مخلوطی از گازها شامل مونواکسید کربن بوده که با انتشار آن در محیط به هر دلیلی، مسمومیت و خفگی رخ می دهد.
در فرایند های احتراق، تولید غلظت های مختلفی از مونواکسید کربن از 20000 ppm تا 50000 ppm )2 تا 5 درصد) ممکن است رخ دهد که همانطور که گفتیم گاهی از حد استاندارد فراتر رفته و خطرناک می باشد.
مشکل در دودکش بخاری و شومینه خصوصا مسدود شدن راه خروج هوا از معمول ترین عوامل انتشار گاز مونواکسید کربن در محیط منزل می باشد. زیرا این وسایل از هوای داخلی برای سوختن استفاده می کنند و نبود دودکش مناسب باعث احتراق ناقص و انتشار گاز CO است. که با مراقبت و بازرسی همیشگی می توان از آن جلوگیری کرد. همچنین بهتر است که همیشه اندکی مسیر گردش هوای تازه به داخل منزل وجود داشته باشد.
دیگر منابع انتشار گاز مونواکسید کربن CO :
شومینه ها عامل دیگر تولید گاز مونواکسید کربن در هوا می باشند که به همین دلیل نصب و استفاده از آن ها ممنوع است.
عملكرد نادرست دستگاههاي استفاده كننده از سوختهاي فسيلي
اجاقها يا كورههاي استفاده كننده از سوخت چوبي
روشن ماندن اتومبيلها در گاراژ یا محیط بسته
تجهيزات قابل حملي چون چمن زنهاي بنزيني و ژنراتورهاي مولد برق
باربيكيوها که حجم بسیار بالایی از مونواکسید کربن را تولید می کنند و نصب و استفاده از آن ها در محیط های بسته ممنوع است.
استعمال دخانیات
موتور برق و ژنراتور ها نیز می توانند تولید مونواکسید کربن کنند و در دفترچه آن ها تاکید شده است که در محیط باز راه اندازی شوند.
احتراق موتور وسایل نقلیه تولید غلظت بالایی از مونواکسید کربن می کند که به طور معمول این غلظت 1 تا 3 درصد بوده اما می تواند تا 7 درصد نیز افزایش یابد. به همین دلیل دود وسایل نقلیه به تنهایی قابلیت مسمومیت و ایجاد خفگی دارد.
در مجموع این که هرسوخت فسیلی و کربنی که به صورت ناقص سوخته شود، تولید مونواکسید کربن کرده و در شرایط کنترل نشده می تواند غلظت زیادی از این گاز مسموم کننده در محیط انتشار یابد. این گاز قدرت انتشار بسیار بالایی دارد و می تواند در سيستمهاي هواي گرم معيوب، مونواكسيد كربن ممكن است در اتاقهاي دورتر نيز پخش شود و حتی از طریق سیستم تهویه مطبوع مشترک، در فضاهاي سقف، بين طبقات، در طول داكتها و در دودكشهاي مشترك به دیگر واحد های یک آبارتمان سرایت کند.
آثار منفی استنشاق گاز مونواکسید کربن چیست ؟
استنشاق این گاز سمی به دلیل سطح جذب بالایی که دارد می تواند باعث کاهش اکسیژن در بافت های بدن یا همان هیپوکسی شده و ایجاد مسمومیت و خفگی کند.
آشنایی با آشکارسازهای مونواکسید کربن
به سنسور ها یا دتکتور های مخصوصی که برای تشخیص سطح مونواکسیدکربن هوا ساخته شده اند، آشکارسازهای مونواکسید کربن می گویند. این گاز ممکن است به طور نرمال در هوای محیط وجود داشته باشد اما اگز سطح غلظت آن از 10 ppm بالاتر رود برای سلامت انسان بسیار خطرناک می باشد. از طرفی انتشار این گاز در محیط هیچ گونه علائمی مانند دود، بو، تغییر مزه دهان یا آتش سوزی نداشته و بدون این نوع دتکتور ها و یا تشخیص اختلال در کارکرد وسایل گازسوز و تهویه منزل نمی توان خطر آن را تشخیص دارد. همچنین باید بدانید که دتکتورهای مونواکسید کربن کارکرد بسیار خاصی داشته و جایگزین سیستم های اعلام حریق نمی شوند.
نحوه نصب دتکتور مونواکسید کربن چگونه است؟
دتکتور مونواکسید کربن اصولا روی دیوار یا سقف در معرض دید ساکنین منزل و همچنین در نزدیکی منابع بالقوه تولید مونواکسید کربن نصب می شود. این نوع آشکار ساز توسط افراد متخصص و دوره دیده نصب شود و همچنین بازرسی و تست گردد که بر دستورالعمل سازنده ، دفترچه راهنما و ضوابط نصب آشکارساز مونواکسید کربن تسلط داشته باشد. و آزمایشات لازم جهت کارکرد درست دتکتور نیز انجام شود.
برای پیشگیری از هشدارهای کاذب باید محل وسایل گازسوز و منابع مونواکسید کربن، رطوبت، دما، گرد و غبار و … را در نظر گرفت و بهترین محل برای نصب آشکارساز تعیین شود تا شرایط محیط بر کارکرد دستگاه تاثیر منفی نگذارد.
دستورالعمل نصب آشکارساز مونواکسید کربن شامل چه مواردی باید باشد ؟
این دستورالعمل که توسط کارخانه تولید کننده باید صادر شود، نیاز است که تمامی نکات نصب و نگهداری درست مطابق با ضوابط آتش نشانی در آن قید شود اعم از:
دستورالعمل نصب دتکتور خصوصا تعیین مکان مناسب برای نصب آن و فاصله از دستگاه های گاز سوز ، دودکش ها، دیوار و محل های جریان هوای تازه
دستورالعمل كاركرد و راه اندازی دتکتور همچنین راه اندازی مجدد پس از قطع برق یا بروز خطا در دتکتور
دستورالعمل تست و آزمایش دتکتور
دستورالعمل نگهداري دتکتور
دستورالعمل تعويض و سرويس
آموزش افراد و ساکنین
همانطور که گفتیم دتکتور های آشکارکننده مونواکسید کربن باید توسط تکنسین ها و مهندسان دوره دیده نصب و راه اندازی شود. همچنین به صورت دوره ای تست شود.
از دیگر وظایفی که برعهده شخص نصب کننده آشکار ساز می باشد آموزش افراد و ساکنین ساختمان می باشد. دادن هشدارها و آگاهی های لازم بسیار ضروری است. ممکن است تصور افراد این باشد که بدون انتشار دود در معرض خطر نیستند و دتکتور را جدی نگیرند. بنابراین حتما برای آموزش و آگاهی افراد منزل و ساختمان وقت بگذارید و به آن ها اطلاعات لازم در مورد نحوه عملکرد آشکارساز مونواکسید کربن بدهید.
***********************
