سیستم‌های اعلام حریق از مهمترین اجزا و تجهیزات آتش نشانی می‌باشند که در بسیاری از ساختمان‌ها نصب آنها الزامی می‌باشد است
سیستم‌های اعلام حریق ممکن است از برندها مختلفی باشند و بخش‌های مختلفی داشته باشند که اصلی‌ترین بخش این سیستم‌ها پنل کنترل اصلی می‌باشد.
پنل اعلام حریق یا کنترل پنل اصلی بین اجزای سیستم اعلام حریق هماهنگی ایجاد می‌کند و پردازش اطلاعات ارسالی از اجزای سیستم اعلام حریق و تصمیم گیری نهایی بر عهده این بخش می‌باشد.
پنل کنترل سیستم اعلام حریق دارای میکروپروسسورهای مخصوصی برای انجام تصمیمگیری‌های حساس می‌باشد.
عملکرد سیستم مرکزی کنترل اعلام حریق: یک بررسی جامع
سیستم مرکزی کنترل اعلام حریق، به عنوان هسته اصلی و واحد پردازشگر در سامانه‌های تشخیص و اعلام حریق عمل می‌کند. این واحد، داده‌های دریافتی از سایر اجزای سیستم را تحلیل و بر اساس آن تصمیم‌گیری می‌کند. به طور مثال، فعال شدن یک شستی اعلام حریق از طریق اعمال فشار مکانیکی یا تشخیص دود و حرارت غیرمجاز توسط دتکتورها، منجر به ارسال سیگنال الکتریکی به پنل کنترل می‌گردد. در پی دریافت این سیگنال، پنل کنترل با صدور فرمان الکتریکی به رله‌های خروجی، فعال‌سازی تجهیزات هشداردهنده صوتی و بصری نظیر آژیرها و فلاشرها راInitiate می‌کند.
در برخی پیکربندی‌های سیستم اعلام حریق، دتکتورها به گونه‌ای طراحی می‌شوند که در مواجهه با نشانه‌های اولیه حریق، یک مدار اتصال کوتاه ایجاد می‌کنند. این تغییر در وضعیت الکتریکی مدار توسط پنل کنترل تشخیص داده شده و به عنوان یک وضعیت اضطراری تفسیر می‌گردد. لازم به ذکر است که در طراحی این سیستم‌ها، باید از ایجاد اتصال کوتاه کامل که منجر به بروز خطا در کل سیستم شود، اجتناب گردد.
انواع سیستم‌های مرکزی کنترل اعلام حریق
دسته‌بندی‌های مختلفی برای سیستم‌های مرکزی کنترل اعلام حریق وجود دارد. در یک تقسیم‌بندی کلی، می‌توان آنها را به سه نوع اصلی تقسیم نمود:
سیستم‌های متعارف (Conventional): این سیستم‌ها، که به آنها سیستم‌های زون‌بندی نیز گفته می‌شود، از ساده‌ترین انواع پنل‌های کنترل بهره می‌برند. در این پیکربندی، تجهیزات تشخیص حریق در قالب مناطق (زون‌ها) سیم‌کشی شده و هر زون به یک ورودی مشخص در پنل کنترل متصل می‌گردد. در صورت وقوع حریق، پنل کنترل تنها قادر به تشخیص زون فعال شده خواهد بود و تعیین دقیق محل وقوع حادثه با محدودیت‌هایی مواجه است.
سیستم‌های آدرس‌پذیر (Addressable): این سیستم‌ها با نام سیستم‌های هوشمند نیز شناخته می‌شوند و از فناوری پیشرفته‌تری نسبت به سیستم‌های متعارف برخوردارند. در سیستم‌های آدرس‌پذیر، هر یک از تجهیزات (دتکتورها، شستی‌ها و غیره) دارای یک آدرس منحصربه‌فرد هستند و از طریق یک حلقه (Loop) سیم‌کشی به پنل کنترل مرکزی متصل می‌شوند. این امر امکان شناسایی دقیق محل فعال شدن هر یک از تجهیزات را فراهم می‌آورد که در مدیریت و اطفاء حریق نقش بسزایی دارد.
سیستم‌های بی‌سیم (Wireless): این نوع سیستم‌ها برای برقراری ارتباط بین اجزای مختلف خود از امواج رادیویی استفاده می‌کنند. مزیت اصلی این سیستم‌ها، سهولت نصب و عدم نیاز به سیم‌کشی گسترده است. پنل کنترل مرکزی در این سیستم‌ها وظیفه مدیریت و نظارت بر ارتباطات بی‌سیم با سایر اجزا را بر عهده دارد.
شایان ذکر است که فناوری‌های مرتبط با سیستم‌های اعلام حریق به طور مداوم در حال توسعه و پیشرفت هستند و ممکن است در آینده‌ای نزدیک شاهد ظهور سیستم‌های پیچیده‌تر و کارآمدتری باشیم.
اجزای اصلی سیستم مرکزی کنترل اعلام حریق
پنل کنترل مرکزی از اجزای مختلفی تشکیل شده است که عملکرد کلی آن را تحت تأثیر قرار می‌دهند:
منبع تغذیه: سیستم‌های مرکزی کنترل اعلام حریق معمولاً دارای دو نوع منبع تغذیه هستند:
منبع تغذیه اصلی (Primary Power Supply): که معمولاً از برق شهر (AC) تأمین می‌شود.
منبع تغذیه ثانویه (Secondary Power Supply): که به طور معمول از باتری‌های قابل شارژ (DC) تشکیل شده و در صورت قطع برق اصلی، به طور خودکار وارد مدار می‌شود. ظرفیت باتری‌ها (بر حسب آمپر-ساعت) بر اساس تعداد زون‌ها یا لوپ‌های سیستم و همچنین میزان جریان مصرفی سایر تجهیزات تعیین می‌گردد.
برد الکترونیکی اصلی (Main Circuit Board):
قاعدتا قطعات الکترونیکی مختلفی نظیر فیوزها، رله‌ها، جامپرها و ترمینال‌ها بر روی این برد نصب می شود. ترمینال‌ها، نقاط اتصال الکتریکی هستند که ارتباط بین پردازنده مرکزی و سایر خروجی‌ها مانند خروجی آژیر کمکی (AUX)، کنتاکت‌های خطا و اتصال فلاشرها را برقرار می‌سازند. نشانگرهای LED و در برخی موارد یک نمایشگر (مانیتور)، وضعیت فعلی سیستم و رویدادهای رخ داده را به کاربر نمایش می‌دهند. تعداد این نشانگرها معمولاً با تعداد زون‌ها یا لوپ‌های سیستم متناسب است.
کلید تابلوی کنترل (Control Panel Switch):
عملکرد اصلی آن جلوگیری از دسترسی افراد غیر مجاز و تغییر ناخواسته تنظیمات و عملکردهای پنل می باشد. یعنی با قفل کردن تابلو دیگر افراد متفرقه نخواهند توانست به آن دسترسی داشته باشند. علاوه بر این، پنل‌های کنترل دارای کلیدهای اختصاصی برای راه‌اندازی، ورود اطلاعات، تنظیمات پارامترها و تست عملکرد سیستم می‌باشند.
نحوه سیم‌کشی سیستم مرکزی کنترل اعلام حریق
کابل‌های مقاوم در برابر حریق و فاقد هالوژن (Halogen-Free)جهت انجام سیم کشی های لازم برای سیستم مرکزی کنترل اعلام حریق یعنی پنل کنترل و سایر اجزا استفاده می شوند. این نوع کابل‌ها در صورت بروز حریق، دود سمی و خورنده تولید نمی‌کنند و از گسترش آتش جلوگیری می‌کنند.
محل نصب سیستم مرکزی کنترل اعلام حریق
محل نصب پنل کنترل مرکزی باید به گونه‌ای انتخاب شود که به راحتی در دسترس افراد مسئول نظارت و مدیریت ساختمان باشد. معمولاً واحد نگهبانی یا دفتر مدیریت ساختمان، مکان‌های مناسبی برای نصب این تجهیزات هستند. لازم است که این افراد آموزش‌های لازم جهت کار با پنل اعلام حریق را دریافت کرده باشند. همچنین، پنل کنترل باید در مکانی امن و دور از خطر آتش‌سوزی نگهداری شود. توصیه می‌شود که پنل در نزدیکی درب ورودی اصلی ساختمان نصب گردد تا دسترسی نیروهای آتش‌نشانی در مواقع اضطراری تسهیل شود. از نصب پنل در مکان‌های پر رفت و آمد عمومی مانند راهروها و لابی هتل‌ها خودداری شود تا از دستکاری‌های احتمالی و ایجاد هشدارهای ناخواسته جلوگیری گردد.
محافظت از سیستم مرکزی کنترل اعلام حریق
به منظور حفاظت از پنل کنترل مرکزی در برابر حریق، توصیه می‌شود یک دتکتور دود در ارتفاع حدود 2 متری از سطح زمین و در نزدیکی آن نصب گردد. این امر به تشخیص زودهنگام هرگونه دود ناشی از نقص فنی یا حریق احتمالی در نزدیکی پنل کمک می‌کند.
نحوه کار با سیستم مرکزی کنترل اعلام حریق
به طور کلی، کار با پنل‌های کنترل سیستم‌های اعلام حریق نسبتاً ساده است. هر سازنده، دفترچه راهنمای کاربری اختصاصی را به همراه محصول ارائه می‌دهد که شامل دستورالعمل‌های مربوط به ریست کردن دستگاه، تست عملکرد، بی‌صدا کردن آژیرها در شرایط عادی و هنگام بروز خطا، و همچنین تفسیر رنگ‌های مختلف نشانگرهای LED نصب شده روی پنل می‌باشد. به طور معمول، روشن شدن چراغ LED قرمز نشان‌دهنده وضعیت اعلام حریق است.
